Tuzların sınıflaması, deniz tuzları ve maden (kaya) tuzlar olarak ikiye ayrılır. Son zamanlarda, farklı madencilik ve toplama teknikleriyle dünyanın farklı bölgelerinden hasat edilen özel sodyum tuzları türleri için pazarlar ortaya çıkmıştır. Gıda sınıfı özel tuzlarının örnekleri Himalaya Pink tuzu, tipik bir deniz tuzlarına örnek; Maldon tuzu, Celtic tuzu, Kilauea Black tuzu, Sonoma tuzu, Bolivya Rose tuzu ve daha birçoklarıdır.
*Ham formda (A) çeşitli tuzlar (soldan sağa: yüksek saflıkta sofra tuzu, kabuk öğütme deniz tuzu, ince öğütülmüş deniz tuzu, Himalaya Pembe tuzu ve Celtic deniz tuzu) ve% 20’lik bir su çözeltisine karıştırılır (B).
Bu tuzları yakından incelersek;
Kaya tuzu
En çok bilinen kaya tuzu olarak Himalaya pembe tuzu, Pakistan’ın en büyük ve en eski tuz madenlerinden olan Himalaya eteklerinin eteklerinde bulunan Khewra Tuz Madeni’nden toplanmaktadır. Himalaya pembe tuzu, potasyum, magnezyum, kalsiyum, demir ve çinko gibi çeşitli doğal mineraller içerir. Bu tuzun ayırt edici pembe rengi, mevcut olan demir oksit (pas) seviyesinden kaynaklanır.
Türkiye’de ise kaya tuzu çeşitli bölgelerde elde edilmektedir. Türkiye’de kaya tuzu işletmeleri Delice (Kırıkkale), Melikağılları (Çankırı), Tuzluca (Kars), Kağızman (Iğdır), Tepesidelik (Kırşehir), Sekili (Yozgat), Gülşehir (Nevşehir), Oltukaya (Erzurum-Oltu), Çiçekli (Kırşehir-Akçakent) tuzlalarıdır. Anadolu’da bunların dışında 30 yakın tuz maden ocağı bulunmasına rağmen ekonomik olmadığı için işletilmemektedir. 2015 yılında EFTA MADEN tarafından işletmeye açılan Delice-Çerikli-Tatlıcak (Kırıkkale) tuzlasıdır.
Deniz Tuzu;
Özel tuzların en yaygın türü olan deniz tuzudur. Maden olarak çıkarılan kaya tuzu aksine buharlaştırılmış deniz suyundan elde edilen tuzlardır. Deniz tuzları, (İngiltere-Maldom Tuz gibi) buharlaştırılarak elde edildiği yere ve işleme yöntemine göre değişen konsantrasyonlarda potasyum, magnezyum, kalsiyum, demir ve çinko içerir.
Celtic (Kelt) deniz tuzu, Kelt denizi yakınındaki Fransa’nın Brittany’sinden elde edilir. İşlem sırasında tüm sular buharlaşmamış olduğundan diğer tuz türlerine kıyasla yüksek bir neme sahiptir. Celtic tuzu, potasyum, magnezyum, kalsiyum, demir ve çinko gibi eser miktarda mineral içeren açık gri renktedir. Kullanılan hasat ve işleme teknikleri sırasında mevcut olan çeşitli mineral profiline bağlı olarak özel tuzlar arasında tuz saflığında doğal farklılıklar vardır. Drake ve Drake (2011), birçok farklı tuz türünün mineral konsantrasyonlarını karşılaştırmışlardır.
Ülkemizde ise iki adet deniz tuzlası bulunmaktadır. Bunlar İzmir’de Çamaltı tuzlası ile Balıkesir’de bulunan Ayvalık tuzlasıdır. Türkiye’de üretilen toplam tuz miktarının %70 karşılayan Tuz gölünde üç adet (Şereflikoçhisar da bulunan Kaldırım ve Kayacık ile Cihanbeyli) tuzla bulunmaktadır
Rafiine tuz
Deniz, göl ve kaya tuzları, kaynak tuzlu suları doğal kullanımın yanında rafine edilerek kullanıma sunulmaktadır. Tuzun rafine edilmesi temel olarak elde edilen ham tuzun tamamen eritildikten sonra yabancı maddelerden arındırılarak saf halde kristallendirilmesi işlemidir. Bu yöntemle ham tuz su içinde tamamen eritilir. Elde edilen tuzlu sudan yüksek sıcaklık ve vakum altında tuz kristalleri tekrar oluşturulur.
Tablo 1. Farklı Tipte Özel Tuzların Mineral İçeriğinin Karşılaştırılması
| Salt type* | % Ca | % K | Mg, ppm | Fe, ppm | Na, ppm |
| Sofra Tuzu | 0.03 | 0.09 | 1.58*101 | 6.01 | 3.91*105 |
| Maldon Tuzu (İngiltere) | 0.16 | 0.08 | 4.91*102 | <1.00 | 3.83*105 |
| Celtic Tuzu (Fransa) | 0.17 | 0.16 | 3.24*103 | 138.8 | 3.38*105 |
| Himalayan Tuzu Pink (Pakistan ) | 0.16 | 0.28 | 1.06*103 | 36.9 | 3.68*105 |
| EFTA Kaya Tuzu-Delice (Türkiye) | 406.3 mg/kg | 505.3 mg/kg |
Drake, S., & Drake, M. (2011). Comparison of salty taste and time intensity of sea and land salts from around the world. Journal of Sensory Studies, 26(1), 25–34.
Ergin, Z. (1988). Tuzun Üretim teknolojisi ve İnsan Sağlığındaki Yeri. Madencilik Dergisi, XXVII (1)9-30.